Làm rõ thu nhập và chi tiêu để kiểm soát tài chính cá nhân

Xác định rõ nguồn thu nhập

Bắt đầu bằng việc liệt kê tất cả nguồn thu: lương chính, thu nhập phụ như freelance, bán hàng online, tiền cho thuê nhà hoặc lợi nhuận đầu tư. Ghi rõ số tiền thực nhận sau thuế và các khoản trừ khi chuyển khoản vào tài khoản, vì số trên hợp đồng chưa phản ánh tiền bạn cầm trong tay.

Sử dụng ví dụ thực tế: nếu lương chuyển khoản 12.000.000 VNĐ nhưng thực nhận 10.500.000 VNĐ, hãy dùng con số 10.500.000 VNĐ để lập kế hoạch. Việc này giúp bạn không bị ảo tưởng về khả năng chi tiêu và dễ xác định phần có thể tiết kiệm hoặc đầu tư thêm.

Phân loại chi tiêu hàng tháng

Chia chi tiêu thành hai nhóm chính: chi tiêu cố định (tiền nhà, điện nước, internet, đóng bảo hiểm) và chi tiêu biến đổi (ăn uống, đi lại, giải trí). Gắn nhãn cho từng khoản theo thứ tự ưu tiên, từ thiết yếu đến mong muốn, để khi cần cắt giảm bạn biết bắt đầu từ đâu.

Theo dõi chi tiêu thực tế trong ít nhất một tháng để thấy mẫu tiêu dùng của mình. Bạn có thể dùng sổ tay, Excel hoặc app quản lý chi tiêu phổ biến ở Việt Nam như Money Lover, MISA, hoặc ghi nhanh vào ví điện tử MoMo, ZaloPay để so sánh và điều chỉnh.

Lập ngân sách thực tế và theo dõi đều đặn

Áp dụng quy tắc đơn giản: phân bổ trước cho tiết kiệm và chi phí thiết yếu, sau đó phân chia cho chi tiêu linh hoạt. Một mô hình phổ biến là 50% cho thiết yếu, 30% cho mong muốn, 20% cho tiết kiệm và trả nợ, nhưng hãy điều chỉnh theo hoàn cảnh của bạn để vừa thực tế vừa bền vững.

Thiết lập lịch kiểm tra ngân sách hàng tuần và tổng kết mỗi tháng. Việc này giúp bạn phát hiện khoản chi bất thường kịp thời, tránh rút tiền mặt từ quỹ tiết kiệm và xây thói quen tài chính có kỷ luật hơn. Ghi chép đều đặn sẽ cho thấy tiến độ mục tiêu tiết kiệm của bạn.

Xây quỹ dự phòng và mục tiêu tiết kiệm

Dự phòng là nền tảng: cố gắng xây quỹ khẩn cấp tương đương 3 đến 6 tháng chi phí sinh hoạt để ứng phó việc mất thu nhập hay chi phí y tế bất ngờ. Bắt đầu bằng mục tiêu nhỏ và tự động hóa chuyển tiền vào tài khoản tiết kiệm ngay sau khi nhận lương.

Song song với quỹ khẩn cấp, đặt các mục tiêu cụ thể như mua xe, trả hết nợ hoặc du lịch và gắn mốc thời gian. Khi mục tiêu rõ ràng, bạn sẽ dễ điều chỉnh chi tiêu hằng ngày, chọn kênh gửi tiết kiệm phù hợp với lãi suất tại ngân hàng hoặc quỹ an toàn để tiền không nằm yên và mất giá. Hãy bắt đầu từ hôm nay và theo dõi tiến độ mỗi tháng để giữ động lực.